Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCO) που ονομάζεται, επίσης, υπερανδρογονική ανωορρηξία, ή σύνδρομο Stein-Leventhal, είναι μία από τις πιο συχνές ενδοκρινολογικές διαταραχές μεταξύ των γυναικών, αφού διαγιγνώσκεται σε ένα ποσοστό 20% με 30% των υπερηχογραφημάτων ρουτίνας. Υπάρχουν θεωρίες που υποστηρίζουν ότι είναι σε μεγάλο βαθμό μια γενετική ασθένεια, ενώ υπάρχουν και απόψεις που υποστηρίζουν ότι είναι μία μεταβολική δυσλειτουργία, εφόσον είναι αναστρέψιμη. Η πολυκυστική νόσος των ωοθηκών χαρακτηρίζεται από κατ' αραιά διαστήματα ωοθηλακιορρηξία και/ή ανωοθυλακιορρηξία, με αποκορύφωμα την ολιγομηνόρροια ή την αμηνόρροια. Οι κύστεις στις πολυκυστικές ωοθήκες δεν είναι πραγματικές κύστεις, αλλά ωοθυλάκια, που περιέχουν ωάρια. Στις πολυκυστικές ωοθήκες, όμως ο αριθμός αυτών των ωοθυλακίων είναι μεγαλύτερος από ότι, συνήθως, όπως μεγαλύτερο είναι, συνήθως και το μέγεθος των ωοθηκών. Η πολυκυστική υπερηχογραφική εικόνα ωστόσο δεν επαρκεί για να στοιχειοθετήσει τη διάγνωση του συνδρόμου. Η σωστή τεκμηρίωση της ύπαρξης συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών απαιτεί να πληρούνται τουλάχιστον δύο από τα τρία ακόλουθα κριτήρια.
Κριτήρια συνδρόμου πολυκυστικων ωοθηκων
- Παρουσία πολυκυστικών ωοθηκών στο υπερηχογράφημα
- Διαταραχές ωορρηξίας που σχετίζονται με διαταραχές του κύκλου, με κύκλους με μεγάλες διακυμάνσεις που διαρκούν, συνήθως, πάνω από 35 ημέρες
- Αυξημένα ανδρογόνα.
Συμπτώματα συνδρόμου πολυκυστικων ωοθηκων
Το σύνδρομο προκαλεί συμπτώματα σε περίπου 5% έως 10% των γυναικών που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία αποτελώντας μία από τις κύριες αιτίες της γυναικείας υπογονιμότητας. Οι κλινικές εκδηλώσεις στις γυναίκες εμφανίζουν μεγάλες διακυμάνσεις με συνέπεια μερίδα γυναικών να εμφανίζει ήπια συμπτώματα την ώρα που άλλες ασθενείς εμφανίζουν πληθώρα συμτωμάτων σε πολύ έντονη μορφή.
Τα κύρια συμπτώματα είναι τα ακόλουθα:
- Διαταραχές περιόδου (Αμηνόρροια Ολιγομηνόρροια)
- Ακανόνιστη ωορρηξία ή και καθόλου ωορρηξία
- Υπογονιμότητα: δυσκολία στη σύλληψη, αποβολές, στειρότητα
- Διογκωμένη κλειτορίδα
- Διογκωμένες ωοθήκες
- Παχυσαρκία
- Έντονη τριχοφυΐα (πρόσωπο, στήθος, πλάτη, κοιλιά, άκρα)
- Λιπαρό δέρμα, ακμή, μελανίζουσα ακάνθωση
- Λεπτά μαλλιά ή απώλεια μαλλιών από την κεφαλή (αλωπεκία)
- Παχυσαρκία, απότομη αύξηση βάρους, δυσκολία στην απώλεια βάρους
- Μεταβολικό σύνδρομο
- Υπερχοληστεριναιμία, υπερταση
- Αντίσταση στην ινσουλίνη και διαβήτης τύπου 2.
Υπογονιμότητα
Όλες οι γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών δεν έχουν δυσκολία να μείνουν έγκυες. Η νέα αντίληψη στην ιατρική διαχωρίζει τις γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών σε αυτές με υπογονιμότητα και σε αυτές που θα συλλάβουν και θα τεκνοποιήσουν χωρίς να δυσκολευτούν ή να χρειαστουν θεραπευτική αγωγή. Οι γυναίκες με διαπιστωμένη ανωοθυλακιορρηξία ή σπάνια ωορρηξία μπορεί να έχουν υπογονιμότητα. Άλλοι παράγοντες υπογονιμότητας είναι οι αλλαγές στα επίπεδα των γοναδοτροπινών, η υπερανδρογοναιμία και η υπερινσουλιναιμία.
Σε παχύσαρκες γυναίκες που πάσχουν από σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών η απώλεια βάρους και η δίαιτα με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη μπορεί να οδηγήσουν σε φυσιολογική ωορρηξία. Η πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας με χορήγηση κιτρικής κλομιφαίνης εμφανίζει ποσοστά επιτυχίας, ενώ σε κάποιο ποσοστό γυναικών θα χρειαστεί η ελεγχόμενη διέγερση των ωοθηκών με ωοθυλακιοτρόπο ορμόνη (FSH) που ακολουθείται από εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF). Χειρουργική αποκατάσταση των πολυκυστικών ωοθηκών δεν φαίνεται να αυξάνει σημαντικά τα ποσοστά επιτυχούς σύλληψης και δεν αποτελεί πλέον θεραπεία εκλογής. Το σημαντικότερο στοιχείο που αφορά τις γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι ότι η πρόγνωση για τη γονιμότητά τους είναι άριστη και η συντριπτική πλειοψηφία αυτών θα τεκνοποιήσουν.
Θεραπεία του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών
Θεραπευτικοί στόχοι
- Η μείωση των επιπέδων αντίστασης στην ινσουλίνη
- Η αποκατάσταση της γονιμότητας
- Η θεραπεία της υπερτρίχωσης ή ακμής
- Η αποκατάσταση της εμμηνου ρύσεως.
Προσεγμενη διατροφη-Έλεγχος βάρους
Η επιτυχής απώλεια βάρους φαίνεται να είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος για να αποκατασταθεί η κανονική ωορρηξία και η έμμηνος ρύση. Η απώλεια βάρους βελτιώνει τα ποσοστά τεκνοποίησης επαναφέρει την κανονικότητα της εμμηνόρροιας, μειώνει την υπερανδρογοναιμία, μειώνει την αντίσταση στην ινσουλίνη, αποκαθιστά το λιπιδαιμικό προφίλ και βελτιώνει συνολικά την ποιότητα της ζωής. Δίαιτα με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, στην οποία ένα σημαντικό μέρος των συνολικών υδατανθράκων λαμβάνονται από φρούτα, λαχανικά, και πηγές ολικής αλέσεως, φαίνεται πως επιδρά ευεργετικά στην έμμηνο ρύση.
Φαρμακευτική αγωγή
Μετφορμίνη-Θειαζολιδινεδιόνη
Μειώνοντας την αντίσταση στην ινσουλίνη και βελτιώνοντας την ευαισθησία στην ινσουλίνη η μετφορμίνη, και η νεότερη θειαζολιδινεδιόνη (γλιταζόνες), φαίνεται ότι ρυθμίζουν την έμμηνο ρύση σε γυναίκες που πάσχουν από σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και έχουν δείκτη μάζας σώματος πάνω από 25, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις που οι λοιπές θεραπείες έχουν αποτύχει.
Θεραπευτική αγωγή για αποκατάσταση εμμήνου ρύσεως:
• Χορήγηση οξικής μεδροξυπρογεστερόνης (Provera) 10mg από του στόματος για 12-14 ημέρες/ μήνα ή
• Μικρή δόση αντισυλληπτικών από το στόμα
Θεραπευτική αγωγή με στόχο την σύλληψη
• χορήγηση κιτρικής κλομιφαίνης για πρόκληση ωορρηξίας (8% κίνδυνος για πολύδυμη κύηση) ή
• Ανθρώπινες εμμηνοπαυσιακές γοναδοτροπίνες (25% κίνδυνος για πολύδυμη κύηση)
• Καθαρή ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη με ή χωρίς την προσθήκη του αγωνιστή της ορμόνης απελευθέρωσης της γοναδοτροπίνης (GnRH). Ο κίνδυνος για σοβαρό σύνδρομο υπερδιέγερσης των ωοθηκών είναι μικρότερος από 1%.
Ψυχολογική υποστήριξη
Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών προκαλεί ποκιλοτρόπως σημαντική συναισθηματική δυσφορία, και η κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη είναι απαραίτητη
